Bạn lướt đi trên mặt hồ Genève như một chú đại bàng, đuổi theo ánh nắng rạng rỡ đang mỉm cười trên những con sóng lăn tăn. Bến thuyền đông đúc mà êm ả. Sông Rhône chia thành phố Genève làm hai, hữu ngạn hiện đại, còn tả ngạn cổ kính, đây đó nhô lên những tháp mái cao vút như những mũi tên. Dãy An-pơ phủ tuyết trắng hùng vĩ in bóng trên nền trời phía sau thành phố…
Đó là những khung cảnh trong đoạn phim giới thiệu Watches & Wonders 2022, hội chợ của ngành đồng hồ cao cấp diễn ra tại Genève. Vào năm 2020, ngay giữa đỉnh điểm khủng hoảng, ngành này vẫn mang về cho xứ sở sôcôla khoảng 53 tỉ CHF (tương đương hơn 55 tỉ USD), trung bình 1.000 USD/chiếc và chiếm 50% tổng doanh thu bán lẻ đồng hồ toàn cầu – mặc dù nước này chỉ sản xuất 2% số đồng hồ trên toàn thế giới, theo thống kê từ Liên đoàn Đồng hồ Thuỵ Sĩ (FHS).
Ngày nay, thời gian có ở khắp mọi nơi. Bạn có thể xem giờ trên điện thoại cá nhân, máy tính tại văn phòng, biển quảng cáo kỹ thuật số trên các đại lộ, hay trên lò vi sóng trong căn bếp tại gia. Không ai cần một chiếc đồng hồ cơ đắt tiền để xem giờ.
Vậy những kết quả kinh doanh ấn tượng này đến từ đâu? Điều gì thuyết phục các ông lớn trong ngành tiếp tục thuê trung tâm hội nghị Palexpo rộng hơn 100.000m2 để trưng bày những vật phẩm vừa vặn cổ tay? Quan trọng hơn, điều gì thuyết phục hàng ngàn người ái mộ bỏ tiền cho chuyến bay, khách sạn ở Thuỵ Sĩ, và chi gấp hàng ngàn lần số tiền đó để sưu tập đồng hồ cơ?
Những cỗ máy mơ mộng
Một trong những cái tên mới xuất hiện tại Palexpo là Patek Philippe. Thương hiệu Genéva luôn biết cách khuấy động giới sưu tầm quốc tế với những sáng kiến kỹ thuật, và năm nay là tính năng Lịch thường niên và Múi giờ thứ hai lần đầu tiên kết hợp trên cùng một chiếc đồng hồ. Ref. 5326G-001 Annual Calendar Travel Time, sở hữu tới 8 bằng sáng chế, có khả năng hiển thị lịch ngày, thứ, tháng theo giờ địa phương (local time) thay vì giờ tại “nhà” (home time), nhờ một cơ chế thông minh ăn khớp các bánh răng điều khiển hai chức năng này.
Trên thực tế, công nghệ trên một chiếc iPhone ngày nay vượt xa khả năng của những chiếc đồng hồ Travel Time cao cấp nhất như Ref. 5326G-001. Không những có thể xem cùng lúc các múi giờ trên thế giới với sai số 1 giây mỗi 300 triệu năm nhờ đồng bộ với đồng hồ nguyên tử, nó còn cung cấp cả thông tin thời tiết, giao thông, nhà hàng, địa điểm lưu trú….
“Nhưng iPhone là một thứ ‘vô hồn’,” Ed Butland, cửa hàng trưởng của Patek Philippe tại London nhận định. “Chỉ có một mặt gương đen lạnh lẽo và nắp lưng trống trơn, không thể nhìn thấy những bộ phận đang vận hành. Chúng không hề có dấu ấn và cảm xúc của con người.”
Chủ tịch đương nhiệm của hãng, ngài Thierry Stern, cũng có mặt tại Palexpo hồi tháng Ba. Nhưng quan điểm của ông về vấn đề này đã rất rõ ràng từ 6 năm trước. “Phải, anh có thể tặng đồng hồ thông minh cho con trai trong ngày cưới. Nhưng tôi không nghĩ xu hướng này sẽ bền lâu, giống như các loại điện thoại vậy, chúng đến rồi đi.”
Ngài Stern có lẽ cũng đồng ý rằng có một điều gì đó thật lãng mạn khi nhìn ngắm những bánh răng cần mẫn làm công việc của chúng. Không phải vô cớ mà lồng quay tourbillon, biểu tượng tuyệt đẹp của những chuyển động cơ học, được bổ sung trên hàng loạt mẫu đồng hồ “flagship” giới thiệu tại Watches & Wonders 2022. Bộ phận nhỏ bằng chiếc cúc áo này được thiết kế để loại bỏ sai số sinh ra do ảnh hưởng của trọng lực bằng chuyển động tự quay đầy mê hoặc có thể được nhìn ngắm ngay trên mặt số.
Tương tự, thật khó để tìm một thiết bị điện tử nào có thể mô phỏng một chuyển động phi thường như quỹ đạo của các hành tinh ngay trên cổ tay như mặt số Hermès Arceau Le Temps Voyageur. Lạc vào quỹ đạo của chiếc đồng hồ, bạn chợt nhận ra: ta vẫn còn tò mò về cách vận hành của những cỗ máy được xuất phát từ trí tưởng tượng không có giới hạn.
Trường tồn với thời gian
Dạo quanh đại sảnh trung tâm hội nghị, ta được thưởng lãm nhiều mẫu đồng hồ mang cảm hứng cổ điển. Một trong số đó là Vacheron Constantin Historiques 222 – chiếc đồng hồ được các ký giả nước ngoài tán dương là quán quân của Watches & Wonders năm nay. Bộ vỏ, mặt số và dây đeo liền lạc làm bằng vàng nguyên khối, vành bezel mang những đường rãnh nổi đều đặn sang trọng chạy quanh những cọc số kiểu cổ điển và một cửa sổ hiển thị ngày ở vị trí 3 giờ. Giới mộ điệu và các phóng viên ngồi chật kín buổi họp báo của Vacheron Constantin.
Historiques 222 trình làng vào đúng năm 2022, nhưng được lấy cảm hứng từ chiếc 222 nguyên bản ra đời trong thập niên 1970, thời điểm bắt đầu cuộc khủng hoảng thạch anh. Sự ra đời của bộ máy quartz chạy pin có giá thành thấp đã đẩy ngành đồng hồ cơ khí đắt đỏ vào suy thoái chưa từng có trong lịch sử: từ 1970 đến 1983, số thương hiệu trong ngành giảm từ 1600 xuống chỉ còn 600. “Bảng phong thần” có cả những tên tuổi danh tiếng và lâu đời, nhưng không điền tên Vacheron Constantin, nhà chế tác đồng hồ lâu đời nhất thế giới (hơn 280 năm).
Gần nửa thế kỷ sau, năm 2021, một chiếc 222 đã được bán thành công tại nhà đấu giá Phillips với giá kỷ lục 165.000 CHF. Liệu đồng hồ thông minh ngày nay có thể xuất hiện tại một phiên đấu giá như vậy trong tương lai?
Ngược lại, một thiết kế biểu tượng khác chào đời khi cuộc khủng hoảng đang dần khép lại. Chopard Alpine Eagle là sự tái sinh mang hơi thở hiện đại của St. Moritz, thiết kế bởi ngài Karl-Friedrich Scheufele khi chỉ mới 22 tuổi. Nguyên mẫu này ra đời trong những năm ‘80, cũng chính là thập niên “Phục hưng” hậu khủng hoảng quartz khi nhiều hãng đồng hồ nỗ lực vượt bậc để lấy lại vị thế. Sự ra đời của những mẫu đồng hồ thể thao vỏ thép như St. Moritz là một phần trong nỗ lực đó.
Historiques 222 và Alpine Eagle chứng minh sức hút vượt thời gian và vững vàng trước mọi thách thức của những chiếc đồng hồ cơ. Trước khi sở hữu những mẫu đồng hồ này, nếu có dịp ngồi lại, hãy lắng nghe câu chuyện của chúng được kể bởi một cửa hàng trưởng tâm huyết, một nhà sưu tầm am hiểu, hay đơn giản là vị chủ nhân trước đó. Trải nghiệm này bạn chỉ có thể tìm được khi lỡ “vướng” vào niềm đam mê đồng hồ cơ mà thôi.
Giá trị từ nghệ thuật
Tạm rời khỏi Genève, chúng ta lái xe đến vùng ngoại ô, ghé thăm những ngôi làng cổ. Chúng lọt thỏm giữa những đồng cỏ xanh, tựa lưng vào triền đồi thoai thoải, trông ra mặt hồ phẳng lặng. Bầy cừu trắng như mây nhởn nhơ gặm cỏ.
Xưởng chế tác của Vacheron Constantin tại Vallée de Joux, hay Piaget Manufacture tại La Côte aux Fees ở những vùng ngoại ô như vậy là nơi gìn giữ nhiều bộ môn nghệ thuật thủ công hiếm của châu Âu. Các nghệ nhân thuần thục kỹ thuật tráng men, khắc vân lặp, cấn gỗ, phù điêu… để tạo ra giá trị thẩm mỹ cao cho chiếc đồng hồ, thường thể hiện qua mặt số tiểu hoạ hoặc đường viền thân vỏ, và gần như độc bản. Nếu đem so với nhiều trào lưu đầu tư về “độ hiếm” hiện nay như NFT, thì thú chơi đồng hồ phiên bản giới hạn thậm chí có phần nhỉnh hơn nhờ có thêm giá trị nghệ thuật.
Rời vùng ngoại ô đẹp như tranh vẽ, bạn trở lại với Palexpo. Hàng trăm người đang dạo qua các gian hàng, không ít trong số đó là các doanh nhân thành đạt. “Ở châu Âu, anh sẽ bị xem nhẹ nếu không đeo một chiếc đồng hồ cơ trong những dịp làm ăn,” một doanh nhân Thụy Sĩ từng nói. Tất nhiên, luật bất thành văn này không hoàn toàn đúng trong 100% số trường hợp, nhưng phần nào khẳng định tầm quan trọng của bộ chuyển động cơ học trong một thế giới ngày càng hiện đại.
Ngày nay, không chỉ các doanh nhân mà ngay cả chúng ta đều là những nô lệ mê mải của thời gian, của những hạn chót và những cuộc hẹn. Một chiếc đồng hồ cơ đẹp đẽ giúp ta làm chủ thời gian thay vì bị cuốn vào dòng chảy của nó, dù chỉ trong tích tắc. Có lẽ đó là động lực giúp những chiếc đồng hồ tinh xảo tiếp tục xuất xưởng đến khắp nơi trên thế giới.